Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı Kasım ayı bütçe verilerine göre; Ekim 2021’de 17,4 milyar TRY açık vermiş olan merkezi yönetim bütçesi Kasım 2021’de 32 milyar TRY (2,18 milyar USD) fazla vermiştir. Bütçe geçtiğimiz senenin aynı döneminde 13 milyar TRY fazla vermişti. Aylık Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nda belirtildiği üzere, Kasım 2020’de 22,9 milyar TRY olan faiz dışı fazla, Kasım 2021’de 47,3 milyar TRY faiz dışı fazla olmuştur. Bütçe gelirleri Kasım 2020 – Kasım 2021 arasında vergi gelirlerinin %50'lik artışla 148,9 milyar TRY’ye ulaşmasıyla, %53 artarak 167,8 milyar TRY olurken %21,3’lük manşet enflasyonun oldukça üzerine çıktı. Genel devlet harcamaları ise aynı dönemde %41 artarak 135,8 milyar TRY’ye ulaştı. Faiz ödemeleri hariç harcamalar, %29 artarak 44 milyar TRY’ye ulaşan cari transferlerin etkisiyle yaklaşık %39 artarak 120,4 milyar TRY’ye yükseldi.
Kasım 2020-21 dönemleri karşılaştırmalı bütçe giderleri ve vergi gelirleri… Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bloomberg
2021 kümülatif verilerine baktığımızda ise; Ocak – Kasım döneminde bütçenin 46,5 milyar TRY açık verdiği görülmüştür. Geçen yılın 11 aylık döneminde 132,1 milyar TRY açık vermiş olan bütçenin geçen yıla göre daha olumlu bir görüntü sergilediği görülmektedir. Ocak – Kasım 2020’de 3 milyar TRY faiz dışı açık verilmişken, bu yıl 125,4 milyar TRY faiz dışı fazla gerçekleşmiştir. Bütçe gelirleri Ocak – Kasım 2020 ile Ocak – Kasım 2021 arasında %36,5 artarak 1.272,3 milyar TRY olurken, bütçe giderleri ise aynı dönemde %24 artarak 1.318,9 milyar TRY olmuştur. Benzer dönemde vergi gelirlerindeki artış %39,6 olarak gerçekleşerek 1.053,4 milyar TRY olmuştur. Faiz hariç bütçe giderleri ise %22,7 oranında artışla 1.146,9 milyar TRY olarak gerçekleşmiştir.
Hazine'nin nakit bütçe fazlası Kasım'da 30,3 milyar TRY olurken, faiz hariç fazla 43,5 milyar TRY oldu. Güçlü vergi gelirleri, iki ay üst üste açık veren Türkiye'nin Kasım ayında bütçe fazlası vermesine yardımcı oldu. Bu noktada artan faiz ve faiz dışı giderlere rağmen, gelirlerdeki artışın daha yüksek oranlı olması kıyaslanabilir dönemler arasındaki daha iyi bütçe performansını açıklamaktadır. Hükümet bütçe açığının 2021'de gayri safi yurtiçi hasılanın %3,5'ine ulaşacağını tahmin ediyor. Büyüme patikasında önümüzdeki yıllarda OVP’de ortaya konulan %5 – 5,5 bandının sürdürülmesi amacıyla devlet harcamaları ve mali destekler ön planda olabilir. Ekonomik faaliyetin artması dolaysız vergiler ve kurumlar vergisindeki artışı muhtemelen destekleyecektir. Dolaylı vergiler tarafında ise, akaryakıt ürünlerindeki fiyat artışlarına karşı geliştirilen eşel mobil sistemi kaynaklı ÖTV kaybı görülmektedir. Tüketim üzerinden alınan ÖTV ve KDV gelirlerinde ise özellikle liranın süregelen değer kaybının enflasyonist beklentileri körüklemesiyle, öne alınan talebin etkisi gözlenmektedir. Gelir tarafında, aynı zamanda geçen yılın pandemi döneminden devredilen borç yapılandırma gelirlerinin katkısını bu sene gözlemliyoruz.
Kamuda tasarruf tedbirlerinin özellikle mal ve hizmet alımları noktasında bütçe giderlerine yapacağı etkiyi izlemeye devam edeceğiz. Büyüme hedeflerinde, hükümet harcamalarının kullanılma şekli ve derecesi bütçe hedeflerinin gerçekleşmesiyle doğrudan alakalı olacaktır. Maliye politikasının bu noktada halen devrede olabileceğini düşünüyoruz. Faiz giderleri ise, özellikle artan borçlanma maliyetleri kapsamında baskılayıcı bir unsur olabilir. Bu nedenle biz Hazine’nin döviz bazlı borçlanmayı azaltma stratejisini, özellikle iç borçlanma tarafında izliyoruz. Bizim beklentimiz, bu yıl %3,5 ve önümüzdeki yıl %3,6’lık bütçe açığı/GSYH oranının sağlanması, 2024 yılından itibaren ise bütçe açığının milli gelire oranının %2,6 seviyesine düşmesi yönündedir. OVP’de söz konusu hedefler 2021 ve 2022 için %3,5, 2023 için %3,2 ve 2024 için %2,9 olarak öngörülmüştür.
Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
